"Hoa trắng thôi cài trên áo tím" được cho là lấy cảm hứng từ tác phẩm "Tha La xóm đạo" do Vũ Anh Khanh sáng tác vào năm 1945.[1] Tuy nhiên, theo lời kể của nhà thơ Kiên Giang, năm lên 16, ông rời quê lên học trung học ở Cần Thơ. Trong thời gian này, ông có tham gia làm ký giả cho tờ báo của trường và gặp mặt Nguyễn Thị Nhiều, cô bạn cùng lớp. Nhiều đảm nhận vai trò chép báo. Tình cảm hai người từ đó nảy sinh. Mỗi hôm, cứ độ tan học, Kiên Giang đều lặng lẽ đứng nấp bên giáo đường nơi Nhiều đến làm lễ để chờ bà. Đáp lại tình cảm của nhà thơ, bà chỉ mỉm cười e lệ.[2]

Chiến tranh bùng nổ, Kiên Giang tham gia Việt Minh. Hai người chia cách mười năm. Bất chấp điều đó, Nhiều vẫn một lòng giữ trọn mối tình cảm và chờ đợi Kiên Giang quay về. Năm 1955, Nguyễn Thị Nhiều lấy chồng. Trước ngày xuất giá, bà hẹn gặp Kiên Giang lần cuối để hàn huyên tâm sự. Đến năm 1957, trong một chuyến đi công tác ở Bến Tre, thấy một đám cưới trong xóm đạo, kỉ niệm năm xưa ùa về, thôi thúc Kiên Giang viết ra "Hoa trắng thôi cài trên áo tím".[3] Tuy nhiên, do day dứt trong lòng, ông đã thay đổi một số câu từ trong tác phẩm và phát hành nó một năm sau đó.[2]